Samozatrudnienie. Wszystko co warto wiedzieć o samozatrudnieniu.

Definicja samozatrudnienia.

Jak podaje Wikipedia: “Samozatrudnienie – sytuacja, w której osoba fizyczna podejmuje działalność gospodarczą na własny rachunek, własną odpowiedzialność i na własne ryzyko.”

Co to jest samozatrudnienie?

Najbardziej typową sytuacją prowadzącą do samozatrudnienia jest zmiana formy współpracy ze swoim pracodawcą, czyli przejście z umowy o pracę na umowę na zasadzie firma-firma. Jeżeli znajdujesz się w takiej sytuacji szczególnie starannie przeanalizuj kwestię składek ZUS. Jeżeli z marszu przejdziesz od pracy etatowej do świadczenia usług na rzecz tego samego pracodawcy, to nie będziesz mógł skorzystać z obniżonych składek ZUS.

Polska jest jednym z tych krajów europejskich, w którym samozatrudnienie jest wyjątkowo popularne. Dzieje się tak głównie z powodu wysokiego opodatkowania pracy, zarówno w podatkach dochodowych jak i w składkach na ubezpieczenie społeczne. Po prostu w Polsce opłaca się finansowo porzucić bezpieczny etat i stać się samozatrudnionym mikroprzedsiębiorcą.

Samozatrudnienie a działalność gospodarcza.

Każdy samozatrudniony prowadzi działalność gospodarczą, ale nie każda działalność gospodarcza to samozatrudnienie.

Z jednej strony do samozatrudnionych nie zaliczymy tych osób, które nie muszą i nie mają zarejestrowanej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji są np. osoby prowadzące działalność nierejestrowaną czyli świadczące usługi lub inne prace dorywczo, od czasu do czasu lub stale, ale w małej skali.

Mówimy tu o przychodach miesięcznych w każdym miesiącu niższych niż 50% minimalnego wynagrodzenia. W realiach 2021 roku oznacza to zarobki w kwocie nie wyższej niż 1400 zł miesięcznie.

Z drugiej strony do samozatrudnionych nie zaliczymy też tych osób, które zdecydowały się z różnych powodów na prowadzenie działalności gospodarczej z wykorzystaniem innych form prawnych, tj. w formie spółki kapitałowej (np. spółka z o.o.) lub spółki osobowej (spółka jawna, partnerska, komandytowa).

Przepisy prawa o samozatrudnieniu.

Musisz sam zadbać o to, żeby w postanowieniach umownych zawrzeć wszystkie ważne dla siebie kwestie. 

Przestajesz rozliczać się z czasu pracy, a zaczynasz rozliczać się z jej efektów. Masz większą elastyczność w kształtowaniu godzin pracy. 

Oczywiście zmieniają się zasady, na których płacisz składki na ubezpieczenie społeczne i podatek dochodowy. Zamiast sztywnego ryczałtowego kosztu uzyskania przychodu masz możliwość odliczenia faktycznie poniesionych kosztów prowadzenia działalności. 

Wady i zalety samozatrudnienia.

Popularność samozatrudnienia w Polsce jest żywym dowodem na to, że są zalety tej formy pracy. Ale jak to w życiu bywa samozatrudnienie ma nie tylko zalety, ale również wady, o których mówi się trochę mniej.

Korzyści z bycia samozatrudnionym.

Zacznijmy od plusów samozatrudnienia.

Wyższe wynagrodzenie na rękę.

Największą korzyścią w samozatrudnieniu są większe zarobki “na rękę” czyli to, co nam pozostaje po opłaceniu podatków, składek ZUS i innych danin publicznych. Dla większości samozatrudnionych jest to najważniejszy argument przemawiający za taką formą pracy zarobkowej.

Elastyczność czasowa.

Drugim istotnym czynnikiem jest większa elastyczność czasowa. W bardzo wielu przypadkach dzięki przejściu na samozatrudnienie nie musisz dojeżdżać do pracy i możesz większość lub wszystkie zadania realizować z domu w czasie przez siebie określonym. Oczywiście w Twoim przypadku może być tak, że nadal będziesz musiał dojeżdżać - tym razem nie do pracy, a do klienta.

Jesteś - krótko mówiąc - rozliczany z efektu i terminu, a nie z siedzenia w biurze w określonych godzinach. Dla bardzo wielu osób taka wolność jest wspaniała, ale trzeba od razu powiedzieć, że to się sprawdza w przypadku osób zdyscyplinowanych, które potrafią się same dobrze zorganizować.

Możliwość świadczenia usług innym klientom.

Pracując na etacie mało osób decyduje się na dorabianie. Gdy prowadzisz działalność gospodarczą jako samozatrudniony jest to stan zupełnie naturalny, że zaczynasz rozglądać się za nowymi klientami dla swoich produktów lub usług. 

To jest też świetny sposób na podniesienie swojego bezpieczeństwa ekonomicznego, gdyż przestajesz być zależny w 100% od swojego byłego pracodawcy lub głównego klienta.

Wady samozatrudnienia.

Różne osoby różnie postrzegają te same sprawy. Wskażę najczęściej wymieniane wady ze świadomością, że dla Ciebie to wcale nie muszą być minusy.

Rozliczenia z Urzędem Skarbowym i ZUS.

W indywidualnej działalności gospodarczej musisz zająć się kwestią rozliczeń z Urzędem Skarbowym i ZUS. Masz na głowie obowiązki zgłoszenia, przesyłania formularzy rozliczeniowych i zapłaty podatków i składek w określonych terminach.

Możesz to zrobić samodzielnie lub skorzystać z usług księgowych (za odpowiednią opłatą). Biorąc pod uwagę rosnący stopień skomplikowania przepisów podatkowych zdecydowanie doradzam skorzystanie z dobrego księgowego.

Niska emerytura z ZUS.

Jak pamiętasz po stronie zysków wymieniłem niskie składki ZUS. Oczywiście płacąc niskie składki ZUS masz zagwarantowaną również niską emeryturę. 

Musisz sam zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość. Samo się nie zrobi. Warto pamiętać o tym, że jako osoba samozatrudniona nie bardzo możesz liczyć na inne formy wypracowania wyższej emerytury niż swoje własne oszczędności i inwestycje długoterminowe z myślą o emeryturze. W dalszej części artykułu omówię dwie korzystne formy oszczędzania na emeryturę z dopalaczem podatkowym, czyli IKE i IKZE.

Przedsiębiorcy działający na większą skalę niż samozatrudniony rzeczywiście mogą zakładać, że najlepszą inwestycją na emeryturę jest ich własna firma. Oni mają opcję sprzedaży firmy lub części udziałów w spółce, której są właścicielami.

Ty działając samodzielnie i samotnie, żyjąc ze swojej pracy masz trzy drogi do wyboru: albo zacząć systematycznie odkładać istotne kwoty z myślą o emeryturze, albo pracować jak najdłużej (ile się da) i odwlekać przejście na emeryturę tym samym powiększając jej wysokość, albo odejść na emeryturę i w miarę możliwości dorabiać.

Ryzyko biznesowe.

Prowadząc działalność gospodarczą ponosisz określone ryzyko. Musisz się z tym liczyć. Odpowiadasz przed swoim klientem za efekt określony w umowie. Jeżeli go nie zrealizujesz, Twoje wynagrodzenie może być obniżone, a w skrajnych przypadkach musisz się liczyć z koniecznością wypłaty odszkodowania dla klienta.

Czasami prowadząc określony typ działalności gospodarczej będziesz zmuszony wykupić obowiązkowe ubezpieczenie OC, które w zamian za opłaconą składkę będzie Cię chronić przed roszczeniami klientów.

Brak zapłaty - nieuczciwi klienci.

Niestety nie wszyscy klienci są uczciwi. Pracując na etacie zazwyczaj miałeś pewność otrzymania wynagrodzenia, czasami problemem była terminowość.

W przypadku współpraca firma-firma musisz zatroszczyć się nie tylko o wykonanie usługi, ale również o otrzymanie zapłaty. Jeżeli Twoja działalność opiera się na płatnościach z góry, masz problem z głowy. Jeżeli jednak Twoi klienci płacą za Twoją pracę z dołu, po jej wykonaniu, musisz starannie pilnować terminów płatności i zdecydowanie reagować w sytuacjach opóźnień.

Brak płatnych urlopów.

Pracując na etacie masz prawo do płatnego urlopu. W działalności gospodarczej jest inaczej. Jak nie pracujesz, to nie zarabiasz. Z drugiej strony odpoczywasz, kiedy chcesz.

Oczywiście wszystko zależy od Ciebie, od sposobu organizacji i podejścia do kwestii odpoczynku. Niektórzy popadają w pracoholizm i cały czas pracują, inni potrafią tak się dogadać z klientami, że znajdują czas na odpoczynek i nie dają się zajechać.

Samozatrudnienie a praca etatowa.

Niższe podatki.

Generalnie jako osoba samozatrudniona masz możliwości płacenia niższych podatków niż w przypadku pracy etatowej. Dzieje się tak dlatego, że możesz skorzystać z dwóch możliwości:

1. w odróżnieniu od pracy etatowej masz nielimitowane koszty uzyskania przychodu.      Jako przedsiębiorca możesz wliczyć do kosztów uzyskania przychodu wiele różnych wydatków. Oczywiście musisz pamiętać o tym, że ciąży na Tobie udowodnienie związku pomiędzy wydatkiem a przychodem. Potrzebna jest tutaj samokontrola i zdrowy rozsądek. Zatem mimo tego, że np. będąc na wakacjach bez problemu możesz dostać fakturę za usługi noclegowe, to jednak nie warto tego robić, bo pierwsza lepsza kontrola skarbowa wyrzuci Ci ten wydatek z kosztów z wszystkimi bolesnymi konsekwencjami.                
2. jako przedsiębiorca możesz wybrać podatek liniowy czyli jedną płaską stawkę podatku dochodowego PIT (obecnie 19%) zamiast dwustopniowej skali podatkowej (obecnie 17% i 32%). W przypadku osiągania przychodów rocznych powyżej 85 528 zł oszczędzasz duże kwoty, gdyż zamiast płacić 32% płacisz 19% rozliczając się liniowo.

Inną opcją, którą możesz rozważyć po rozwinięciu swojej działalności gospodarczej w kolejnych latach działania, jest opodatkowanie w formie ryczałtu. Jeżeli świadczysz usługi i masz niewiele kosztów uzyskania przychodów, to wówczas będzie Ci się opłacał właśnie ryczałt czyli podatek naliczany od zafakturowanych przychodów niezależnie od bazy kosztowej.

Dodatkowym zyskiem ryczałtu jest znaczne uproszczenie prowadzenia księgowości, która będzie tańsza (jeżeli korzystasz z usług księgowego) lub mniej czasochłonna (jeżeli robisz to samodzielnie).

Przed podjęciem decyzji trzeba starannie przeliczyć, który wariant opodatkowania będzie dla Ciebie optymalny. W dalszej części artykułu omawiam różne formy opodatkowania.

Rozwój zawodowy. 

Jeżeli do tej pory pracowałeś na etacie, to w sporej części Twój rozwój był finansowany i planowany przez pracodawcę.

Gdy jesteś osobą samozatrudnioną uzyskujesz większy wpływ na kierunki swojego rozwoju. Oczywiście wiąże się to też z koniecznością płacenia za siebie, ale możesz i powinieneś wliczać koszty swojego rozwoju do cen za produkty i usługi, które sprzedajesz.

Niższe składki ZUS w samozatrudnieniu.

Składki ZUS to jeden z gorących tematów i powodów, dla których część osób myśli lub decyduje się na samozatrudnienie.

Samozatrudnieni: składki ZUS co miesiąc, a nie od wynagrodzenia.

Pierwsza rzecz, o której powinieneś pamiętać, to że w odróżnieniu od umowy o pracę, gdzie składki ZUS są opłacane od wynagrodzenia, jako przedsiębiorca płacisz składki ZUS co miesiąc niezależnie od tego, czy cokolwiek zarobiłeś czy też nie. Istotna różnica, prawda?

Jeżeli takie miesiące bez zarobków są sporadyczne, to po prostu trzeba z tym żyć i odłożyć sobie pieniądze na składki ZUS za ten słaby miesiąc bez dochodów.

Natomiast jeżeli będziesz miał sezonowe zarobki skoncentrowane w kilku miesiącach roku, to powinieneś w miesiącach bez dochodu zawiesić działalność gospodarczą. W miesiącach, w których masz zawieszoną działalność, nie musisz płacić składek ZUS.

Dobrowolna składka chorobowa.

Przedsiębiorcy zarejestrowani w CEIDG w odróżnieniu od pracowników na etacie mają dobrowolność w opłacaniu składki chorobowej. Jako samozatrudniony sam musisz zdecydować, czy chcesz opłacać składkę chorobową.

W 2021 roku pełna miesięczna składka chorobowa samozatrudnionego (bez żadnych zniżek) wynosi 77,31 zł miesięcznie.

Opłacając dobrowolną składkę chorobową zyskujesz prawo do otrzymania zasiłków z ZUS:

• zasiłku chorobowego.
• zasiłku opiekuńczego.
• zasiłku rehabilitacyjnego.

Nie możesz liczyć tutaj "na kokosy", ale - w dużym uproszczeniu - wysokość zasiłku chorobowego za każdy dzień choroby będzie na poziomie zbliżonym do ok. 75% miesięcznej składki chorobowej.

Na przykładzie 2021 roku: płacisz 77,31 zł miesięcznie czyli przez cały rok uzbiera się kwota 927,72 zł. Aby zwróciła Ci się ta kwota w formie wypłaconego zasiłku, musiałbyś chorować (być na zwolnieniu lekarskim) przez ok. 16 dni w roku (za każdy dzień na zwolnieniu lekarskim dostałbyś średnio ok. 59 zł).

Dodatkowo za okres trwania choroby potwierdzonej zwolnieniem lekarskim masz możliwość obniżenia wysokości składek ZUS (nie pracujesz, masz niższe składki).

Niższe składki ZUS dla samozatrudnionego - warunki do spełnienia. 

Sporą zachętą do przejścia na działalność gospodarczą są niskie składki ZUS przez pierwsze lata działalności. Doraźnie - przy porównywalnych kwotach zarobków co wynagrodzenie na etacie - zostaje Ci więcej pieniędzy na rękę właśnie ze względu na niższe obciążenie składkami ZUS i niższe podatki ze względu na możliwość włożenia w koszty uzyskania przychodu wyższych kwot niż koszty u etatowca.

Jak rozumieć ten drugi warunek czyli zakaz wykonywania tej samej działalności na rzecz byłego pracodawcy?

Najlepiej na przykładach:

Przykład 1:

Adam jest informatykiem. W zeszłym roku pracował na etacie w firmie ABC wykonując prace informatyczne. Od tego roku ma działalność gospodarczą i prace informatyczne będzie wykonywał na rzecz byłego pracodawcy.

Adam musi zapłacić PEŁNE SKŁADKI ZUS.

Przykład 2:

Adam jest informatykiem. W zeszłym roku pracował na etacie w firmie ABC wykonując prace informatyczne. Od tego roku ma działalność gospodarczą. Adam nie wykonuje żadnych prac na rzecz firmy ABC, ale ma zlecenia na prace informatyczne z powiązanej z nią firmy XYZ.

Adam może opłacać NIŻSZE SKŁADKI ZUS.

Przykład 3:

Adam był informatykiem w firmie ABC. Od tego roku zwolnił się i rozpoczął swoją działalność gospodarczą polegającą na oferowaniu jedzenia z dowozem do klientów. Adam świadczy te usługi m.in. dla swojego byłego pracodawcy czyli firmy ABC.

Adam może opłacać NIŻSZE SKŁADKI ZUS.

Niższe składki ZUS w pierwszych latach działalności gospodarczej.

Kiedy rozpoczynasz działalność gospodarczą i spełniasz warunki omówione powyżej możesz skorzystać z kilku, kolejno po sobie następujących, obniżeniach składki ZUS.

Ulga na start - przez pierwsze 7 miesięcy działalności gospodarczej.

Wbrew obiegowej opinii, że ulga na start obowiązuje przez 6 miesięcy, możesz płacić obniżone składki w ramach małego ZUS przez 7 miesięcy. Wystarczy, że zarejestrujesz swoją działalność gospodarczą w CEIDG w 2. lub kolejny dzień miesiąca. Wówczas zyskasz dodatkowy siódmy miesiąc niższych składek, bo ulga na start obowiązuje przez pełne 6 miesięcy kalendarzowych.

Na przykładzie:

Rejestrując działalność gospodarczą 2. marca miesiąc marzec będzie pierwszym miesiącem działalności, ale niepełnym. Licznik pełnych miesięcy zacznie bić od kwietnia i potrwa do końca września.

Biegu terminu ulgi na start nie zatrzymuje zawieszenie działalności gospodarczej w trakcie pierwszych miesięcy prowadzenia działalności. Licznik ulgi na start biegnie od daty zarejestrowania działalności niezależnie od tego, czy prowadzisz czy zawieszasz działalność gospodarczą.

Skoro nie płacisz składek na ubezpieczenie społeczne, to w tym czasie nie masz prawa do zasiłków (chorobowego, rehabilitacyjnego, macierzyńskiego i opiekuńczego). Cały okres korzystania z ulgi na start jest traktowany z punktu widzenia ustalania praw i wysokości Twojej przyszłej emerytury jako tzw. okres nieskładkowy.

Obniżone składki ZUS od preferencyjnej podstawy - przez kolejne 24 miesiące prowadzenia działalności.

Po wykorzystaniu ulgi na start następny okres obniżonych składek na ZUS obowiązuje przez kolejne 24 miesiące i polega na opłacaniu wszystkich składek ZUS w obniżonej wysokości, wyliczanej od tzw. preferencyjnej podstawy.

W 2021 roku daje to obniżkę opłacanych składek obowiązkowych z poziomu 1380,18 zł do poziomu 627,01 zł miesięcznie. Jak widzisz obniżka jest znacząca.

Kwota 627,01 zł miesięcznie składek preferencyjnych rozbija się na opłacenie następujących składek:

• emerytalna: 163,97 zł
• rentowa: 67,20 zł
• wypadkowa: 14,03 zł
• zdrowotna: 381,81 zł

Z uwagi na to, że płacisz składki od obniżonej podstawy, to masz prawo do zasiłków społecznych, ale w obniżonej wysokości proporcjonalnie do obniżki w opłacaniu składek.

Mały ZUS Plus - przez następne 36 miesięcy prowadzenia działalności.

Jeżeli spełnisz szereg warunków, przez kolejne 36 miesięcy będziesz mógł obniżyć swoje składki ZUS korzystając z rozwiązania zwanego Mały ZUS Plus:

• Twoje przychody w poprzednim roku kalendarzowym były nie wyższe niż 120 000 zł.
• prowadziłeś działalność gospodarczą w poprzednim roku kalendarzowym przez co najmniej 60 dni kalendarzowych.
• nie możesz prowadzić działalności jako artysta lub twórca (umowy o dzieło).
• nie możesz być osobą wykonującą wolny zawód w sensie przepisów podatkowych.
• nie możesz być wspólnikiem spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej oraz jednoosobowej spółki z o.o.
• nie możesz być osobą prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub zespół.

Ile możesz zaoszczędzić spełniając warunki Małego ZUS Plus?

To zależy, jak niskie były Twoje dochody w poprzednim roku. Jeżeli nie przekraczały 20 500 zł przy działalności aktywnej przez cały 2020 rok, to możesz płacić takie same składki jak w przypadku składek preferencyjnych czyli 627,01 zł obowiązkowych składek (lub 647,59 zł wliczając dobrowolną składkę chorobową).

Jeżeli Twoje dochody były wyższe, to musisz ustalić swoją indywidualną podstawę do opłacania składek. Przygotuj informację o swoim przychodzie i dochodzie w 2020 roku oraz informację, przez ile dni kalendarzowych miałeś nie zawieszoną działalność w CEIDG. Następnie wprowadź te wartości w odpowiednie rubryki w kalkulatorze ZUS.

W trakcie korzystania z Małego ZUS Plus masz proporcjonalnie obniżoną wysokość zasiłków (chorobowego, rehabilitacyjnego, macierzyńskiego i opiekuńczego).

Podatki w samozatrudnieniu.

Kwestie podatkowe są niezwykle istotne przy wyborze samozatrudnienia. Niestety nie ma tutaj jednego gotowego wzorca postępowania. Na pytanie, co Ci się najbardziej opłaca, w pełni prawdziwa jest odpowiedź: TO ZALEŻY.

Od czego zatem zależy wybór sposobu opodatkowania i co dokładnie możesz wybrać?

Wybór pierwszy: czy zostać płatnikiem VAT czyli tzw. vatowcem?

Gdy zaczynasz działalność będziesz miał do podjęcia decyzję, czy zostać podatnikiem VAT.

Mamy tutaj trzy możliwe sytuacje, które zależą od tego, jaką dokładnie działalność gospodarczą będziesz wykonywał:

• obowiązkowe zwolnienie z podatku VAT. Część usług jest ustawowo zwolniona z podatku VAT. Prawnicy określają taką sytuację przedmiotowym zwolnieniem z VAT.

W takiej sytuacji nie masz wyboru i po prostu nie możesz być podatnikiem VAT. Dotyczy to świadczenia takich usług jak usługi w zakresie opieki medycznej (lekarz, pielęgniarka, położna, psycholog), prywatne nauczanie szkolne (nauczyciel), nauczanie języków obcych, usługi finansowe. Zakres tych usług ulega zmianom w czasie, zatem koniecznie sprawdź w Urzędzie Skarbowym, jaki jest aktualny status vatowski Twoich usług.

• obowiązek bycia płatnikiem podatku VAT. Część usług jest opodatkowana podatkiem VAT obowiązkowo w każdej sytuacji.

Tu nie masz wyboru i musisz zostać podatnikiem VAT. Dotyczy to świadczenia takich usług jak usługi prawnicze, jubilerskie, doradcze, ściągania długów; handel w internecie komputerami, wyrobami elektronicznymi i optycznymi, preparatami kosmetycznymi i toaletowymi; sprzedaż towarów opodatkowanych akcyzą i szereg innych. Koniecznie sprawdź w Urzędzie Skarbowym, czy Twoje usługi będą objęte obowiązkowym VAT.

• możliwość dokonania wyboru. W przypadku świadczenia pozostałych usług, które nie są ani zwolnione ani objęte obowiązkiem naliczania VAT, rozpoczynając działalność gospodarczą masz możliwość wyboru, czy zostać płatnikiem VAT czy też nie.

Mówimy tutaj o tzw. podmiotowym zwolnieniu z VAT, które przysługuje przedsiębiorcom, których obrót roczny nie przekracza 200 000 zł. Jeżeli zakładasz, że nie przekroczysz tej kwoty w pierwszym roku działalności lub po prostu chcesz korzystać ze zwolnienia z VAT do czasu osiągnięcia sprzedaży w tej kwocie, to możesz to uczynić.

Jeżeli zdecydujesz się zostać płatnikiem VAT, to będziesz miał możliwość odliczania VAT zawartego w kupowanych towarach i usługach, ale równocześnie będziesz musiał doliczać VAT przy wystawianiu faktur na swoje usługi. Oczywiście będziesz miał również obowiązek rozliczeń VAT z urzędem skarbowym.

Jeżeli zdecydujesz się nie być płatnikiem VAT, to cała wartość wystawianych przez Ciebie faktur jest Twoim przychodem, ale również pełna kwota z faktur kosztowych (włącznie z VAT) jest twoim kosztem.

Jak widzisz w kwestii VAT bardzo dużo zależy od tego, czy będziesz miał dużo faktur kosztowych ze znacznymi kwotami podatku VAT oraz jaka będzie wartość Twoich wystawianych faktur i jaka będzie kwotowo wartość VAT.

 Wybór drugi: jaki podatek dochodowy wybrać w samozatrudnieniu?

Teraz przyszła kolej na podatek dochodowy. Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG nadal podlegasz podatkowi dochodowemu od osób fizycznych czyli PIT.

Najczęściej Twój wybór będzie polegał na decyzji, czy wybrać podatek liniowy (19% od przychodów niezależnie od ich wysokości) czy też podatek według skali podatkowej (czyli znany Ci z etatu podatek 17% do progu 85 528 zł i 32% od kwoty powyżej progu).

Gwoli ścisłości warto zaznaczyć, że w palecie możliwości podatkowych są jeszcze dwie opcje, dostępne dla wybranych usług i towarów (ryczałt ewidencjonowany i karta podatkowa), które omawiam w dalszej części tego rozdziału. 

Podatek liniowy czy podatek według skali podatkowej.

Pierwszą myślą bardzo wielu osób zastanawiających się nad samozatrudnieniem jest wybór podatku liniowego jako super rozwiązania kwestii opodatkowania swoich dochodów z samozatrudnienia.

Tymczasem podatek liniowy będzie opłacalnym rozwiązaniem tylko dla niektórych samozatrudnionych. Wybór podatku liniowego wiąże się bowiem z kilkoma istotnymi ograniczeniami:

• nie rozliczysz się wspólnie z małżonkiem. Jeżeli to Ty jesteś głównym żywicielem rodziny, a Twój małżonek/małżonka zarabia wyraźnie mniej niż Ty, to podatek liniowy może się okazać mniej korzystny.
• nie skorzystasz z szeregu ulg podatkowych (na dzieci, na internet, rehabilitacyjnej).
• od naliczonego podatku możesz odliczyć tylko składkę zdrowotną.
• oczywiście nie masz żadnej kwoty wolnej od podatku.

Jak widzisz ostateczna decyzja o wyborze opodatkowania zależy od przewidywalności Twoich dochodów. Jeżeli przenosisz się z pracy etatowej na samozatrudnienie i będziesz miał stałe przewidywalne dochody od swojego głównego klienta, wówczas możesz policzyć opłacalność podatkową każdego rozwiązania.

W przypadkach skomplikowanych polecam skorzystanie z usługi licencjonowanego doradcy podatkowego, który spojrzy na całokształt zobowiązań podatkowych Twoich i Twojej rodziny i doradzi, która opcja będzie bardziej opłacalna i dlaczego. Zapłacisz za tą usługę, ale z pewnością ten wydatek Ci się zwróci.

Karta podatkowa.

Dla pełnego obrazu podatkowego warto powiedzieć, że pewne określone działalności gospodarcze mogą korzystać z ryczałtowych form opodatkowania czyli płacić podatek określony kwotowo (karta podatkowa) lub procentowo od przychodu bez możliwości odliczania kosztów uzyskania przychodów.

 Na tego typu rozwiązanie mogą się zdecydować jedynie osoby działające w wybranych branżach, ale jest ich całkiem dużo:

• rzemieślnicy, stolarze, fryzjerzy, kosmetyczki, usługi wulkanizacyjne, stolarskie etc.
• handel detaliczny żywnością, napojami i kwiatami,
• handel detaliczny częściami samochodowymi i pojazdami.
• gastronomia bez napojów alkoholowych.
• edukacja - korepetycje i lekcje na godziny.
• usługi weterynaryjne,
• usługi medyczne (lekarz, pielęgniarka, położna),
• usługi transportowe,
• usługi rozrywkowe,
• posiłki domowe.

Wysokość podatku jest uzależniona od wielkości miejscowości, w której jesteś zarejestrowany (im mniejsza, tym niższy podatek).

Jeżeli będziesz świadczył którąś z tych usług i myślisz o opodatkowaniu ryczałtem, musisz wystąpić do Naczelnika Urzędu Skarbowego o wydanie decyzji potwierdzającej objęcie Cię tym podatkiem i wskazaniem stawki podatkowej.

Pełna lista usług i obowiązujących stawek podatkowych w karcie podatkowej jest ogłaszana przez Ministra Finansów pod koniec każdego roku kalendarzowego z myślą o nadchodzącym roku podatkowym.

Tu znajdziesz rozporządzenie Ministra Finansów na temat stawek karty podatkowej na 2021 roku. 

Ryczałt ewidencjonowany.

Zakres zastosowania ryczałtu został znacznie rozbudowany od 2021 roku. W zależności od rodzajów usług obowiązują różne stawki procentowe ryczałtu: 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 12,5%, 15% i 17%.

Więcej szczegółów na temat stawek ryczałtu ewidencjonowanego znajdziesz w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zasadniczo korzystając z opodatkowania ryczałtem nie masz możliwości odliczania kosztów prowadzenia działalności, ale możesz skorzystać z kilku odliczeń od przychodu przed jego opodatkowaniem. Na liście odliczeń są:

• straty z ostatnich 5 lat z górnym limitem 50% wartości w każdym roku podatkowym.
• zapłacone składki ZUS.
• ulga na rehabilitację.
• ulga na internet.
• darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego, kultu religijnego i krwiodawstwa z limitem do 6% podstawy opodatkowania.

IKE i IKZE dla samozatrudnionych: oszczędzanie na emeryturę z ulgami podatkowymi.

Oszczędzanie na emeryturę to jedno z najpoważniejszych wyzwań dla osoby decydującej się na samozatrudnienie. Musisz o to zadbać samodzielnie, zgodnie z możliwościami finansowymi i umiejętnościami inwestycyjnymi.

 Jedynym mankamentem oszczędzania w IKE i IKZE jest to, że nie możesz skorzystać z gromadzonych środków przed ukończeniem odpowiednio 60. i 65. roku życia chcąc zachować ulgi podatkowe. Środki w IKE i IKZE są w pełni dziedziczone.

IKZE: wyższy limit dla samozatrudnionych.

Pierwszym wyborem dla samozatrudnionego powinno być IKZE czyli Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. Tutaj korzyść jest natychmiastowa, bo środki odłożone na koncie IKZE odliczasz od podatku!

W praktyce jeżeli wykorzystasz limit oszczędzania w IKZE na 2021 rok, który dla samozatrudnionych wynosi 9466,20 zł, to z tego tytułu należy Ci się zwrot podatku dochodowego w kwocie:

• 1609, 25 zł przy opodatkowaniu pierwszą stawką skali podatkowej 17%
• 1798,58 zł przy opodatkowaniu liniowym 19%
• 3029,18 zł przy opodatkowaniu stawką skali podatkowej 32%.

Konkretne kwoty, prawda? Samozatrudnieni od 2021 roku mają podwyższony limit IKZE w porównaniu z pozostałymi podatnikami, co ma stanowić swego rodzaju rekompensatę za brak możliwości oszczędzania w PPK.

IKE: uniknięcie opodatkowania zysków kapitałowych.

Z kolei IKE czyli Indywidualne Konto Emerytalne oferuje korzyść podatkową odłożoną w czasie, ale w praktyce pozwala Ci oszczędzać bez konieczności zapłacenia podatku od zysków kapitałowych (czyli tzw. podatku Belki), obecnie w wysokości 19%.

Oczywiście z każdą korzyścią odłożoną w czasie jest ten problem, że nie wiadomo, czy w międzyczasie nie zmienią się przepisy i całe to oszczędzanie będzie mniej opłacalne (np. zostanie zlikwidowany podatek od zysków kapitałowych lub zostanie wprowadzony jakiś rodzaj opłaty nie nazywany podatkiem, który pomniejszy zgromadzone środki).

Tego nie wiemy, ale to co zaoszczędzimy teraz, będzie w przyszłości nasze lub naszych spadkobierców.

Urlopy i zwolnienia lekarskie samozatrudnionych.

Urlopy.

Najpierw sprawy formalne. Oczywiście w działalności gospodarczej nie musisz nigdzie zgłaszać, że jesteś na urlopie ani tego specjalnie dokumentować. W działalności gospodarczej jesteś osobą ograniczoną jedynie zobowiązaniami wobec swoich klientów. Zatem to, kiedy i ile czasu będzie odpoczywał zależy od charakteru Twojej pracy oraz umiejętności negocjacyjnych.

Dobra rada, jakiej mogę udzielić po latach własnych doświadczeń, jest taka, żeby nie dać klientom wchodzić sobie na głowę. Musisz umieć powiedzieć twarde NIE chroniąc starannie swój czas prywatny i zwłaszcza czas przeznaczony na odpoczynek.

Praca na własny rachunek daje dużą satysfakcję, ale trzeba się nauczyć planować odpoczynek i starannie wykorzystywać dobre okazje do tego, żeby złapać oddech. Musisz się regularnie regenerować, inaczej Twoja wydajność będzie coraz niższa, co z pewnością nie umknie uwadze klientów.

Zatem odpoczywaj w sposób i w odcinkach czasowych, które Ci najbardziej odpowiadają.

Zwolnienia lekarskie.

Jak już wiesz ubezpieczenie chorobowe w przypadku osób samozatrudnionych jest dobrowolne. Natomiast składka zdrowotna jest obowiązkowa. 

Zatem zawsze możesz pójść do lekarza i się leczyć, włącznie z pobytem w szpitalu. Natomiast zwolnienie lekarskie potrzebujesz tylko wtedy, gdy opłacasz składkę chorobową i za czas zwolnienia lekarskiego chcesz otrzymać zasiłek chorobowy.

W 2021 roku na ubezpieczenie chorobowe musisz wydać rocznie:

• 927,72 zł (77,31 zł mies.) przy pełnej składce ZUS
• 246,96 z (20,58 zł mies.) przy składce preferencyjnej ZUS

Zwolnienia lekarskie są już w pełni elektroniczne, zatem ZUS otrzyma informacje o Twoim zwolnieniu lekarskim automatycznie. W nomenklaturze ZUS nazywa się to zaświadczenie e-ZLA.

Natomiast to, że ZUS wie o Twoim zwolnieniu lekarskim, nie oznacza, że automatycznie dostaniesz zasiłek chorobowy. Życie byłoby zbyt proste. ZUS wymaga, żebyś złożył wniosek o zasiłek chorobowy. Możesz to zrobić na jeden z dwóch sposobów: składając formularz Z-3b (zaświadczenie płatnika składek) lub ZAS-53 (wniosek o zasiłek chorobowy).

Samozatrudnienie - najczęściej zadawane pytania.

Kiedy opłaca się przejść z etatu na samozatrudnienie?

W pierwszej kolejności powinny o tym pomyśleć osoby wykonujące usługi profesjonalne, które są wysoko opłacane i wyraźnie przekraczają próg podatkowy 85 528 zł rocznego dochodu. W ich przypadku korzyści finansowe będą tym większe, im wyższe mają obecnie zarobki.

Czy muszę od początku samozatrudnienia płacić pełne składki ZUS?

Na szczęście NIE, pod warunkiem, że nie będziesz świadczył takich samych usług swojemu byłemu pracodawcy, który Cię zatrudniał w dwóch ostatnich latach kalendarzowych. Przy dobrych wiatrach możesz płacić obniżone składki ZUS przez pierwsze 67 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej.

Co się dzieje, gdy będąc samozatrudnionym zachoruję?

Jako samozatrudniony opłacasz składkę zdrowotną, która uprawnia Cię do skorzystania z publicznej służby zdrowia na takich samych zasadach jak osoba pracująca na etacie. Nie masz się czego obawiać.

To, czy będąc na zwolnieniu lekarskim, otrzymasz wsparcie z ZUS w postaci zasiłku chorobowego, zależy od Ciebie. Składka chorobowa jest dobrowolna i sam decydujesz, czy ją opłacasz czy też nie. Opłacenie pełnej składki chorobowej to wydatek miesięczny w kwocie 77,31 zł. Zasiłek chorobowy jest zależny od podstawy opłacania składek. W przypadku pełnej składki chorobowej możesz liczyć na zasiłek chorobowy w kwocie na rękę ok. 59 zł dziennie.

Osobnym problemem jest kwestia wywiązywania się z umów z klientami w trakcie choroby. Musisz tą kwestię odpowiednio przemyśleć i uwzględnić w zapisach umowy z klientami.

Czy jako samozatrudniony mogę nadal rozliczać swój podatek dochody wspólnie z małżonkiem/małżonką?

Tak, ale tylko wtedy, gdy zdecydujesz się na formę opodatkowania swoich dochodów z działalności gospodarczej według skali podatkowej. W przypadku wyboru podatku liniowego, ryczałtu lub karty podatkowej nie możesz rozliczać się wspólnie z małżonką/małżonkiem.

Czy jako samozatrudniony mogę korzystać z ulg podatkowych oszczędzając w IKE i IKZE?

Tak, pod warunkiem, że nie zdecydowałeś się na opodatkowanie kartą podatkową. Moim zdaniem IKE i IKZE są dla samozatrudnionego optymalną formą gromadzenia oszczędności z myślą o emeryturze. Oszczędzając w IKZE zmniejszasz bieżący podatek dochodowy, a reinwestując oszczędzony podatek w IKE całkowicie unikasz opodatkowania zysków z inwestycji.